dawać

dawać
1. Da Bóg; jak Bóg da «jeżeli wszystko dobrze się ułoży»: Za tydzień, jak Bóg da, będziemy już w kraju... Z. Kossak, Pożoga.
2. Dać coś poznać komuś; dać coś komuś do poznania, do zrozumienia «uzewnętrznić coś, uświadomić coś komuś, pozwolić się czegoś domyślić, napomknąć o czymś»: Cmon ścisnął go, dając do zrozumienia, że nie chce, by gdziekolwiek odchodził. W. Kowalewski, Bóg.
3. pot. Dać drapaka, nogę, dyla «uciec»: Były obrączki a nawet prezenty. Niestety, pan młody dał nogę i do ceremonii nie doszło, ku rozczarowaniu wszystkich, a szczególnie panny młodej. TKos 6/1999.
4. Dać głowę «zapewnić o czymś, być czegoś pewnym; gwarantować, ręczyć»: Dam głowę, że jutro lub pojutrze wąsaty zaproponuje ci przewiezienie jednej lub kilku paczek. K. Boglar, Zobaczysz.
5. przestarz. Dać komuś kosza, czarną polewkę, arbuza, rekuzę «odmówić ręki konkurentowi, odprawić zalecającego się»: (...) redaktorka wszechkobiecego pisma daje kosza mężczyźnie, który ją niegdyś porzucił. K. Irzykowski, Pisma II.
6. Dać komuś lekcję, nauczkę «uświadomić komuś w sposób stanowczy, że niewłaściwie się zachował lub postąpił; ukarać»: W głębi duszy pragnął jednak dać żonie nauczkę, uzmysłowić jej, że musi ponieść jakieś konsekwencje swojego obrzydliwego czynu, może nawet upokorzyć ją. Det 2/1999.
7. pot. Dać komuś łupnia
a) «dotkliwie kogoś pobić»
b) «pokonać kogoś»: Możliwe, że to tylko taka gra i oni coś na nas szykują, i mogą nam zupełnie nagle dać takiego łupnia, że się nie pozbieramy. S. Kowalewski, Okna.
8. pot. Dać komuś popalić, dać komuś do wiwatu
a) «zmusić kogoś do dużego wysiłku, bardzo kogoś zmęczyć»
b) «dokuczyć, dopiec komuś»: Ona by nam dała popalić, gdyby się dorwała do władzy! J. Stawiński, Piszczyk.
9. pot. Dać komuś w tyłek, wulg. w dupę (po dupie)
a) «uderzyć kogoś w pośladki»: Czy lepiej jest przytulić dzieciaka i opowiedzieć mu bajkę, czy dać mu w tyłek i powiedzieć, że ma być dzielny i twardy? K. Dunin, Tabu.
b) «pokonać kogoś»: (...) późnym wieczorem leżałem na sienniku i słuchałem, kto komu w nieszczęsnej Korei daje w tyłek. B. Madej, Półtraktat.
10. Dać nura, nurka
a) «skoczyć do wody, zanurzyć się w wodzie»
b) «biegnąc, idąc, nagłym skokiem skryć się gdzieś; umknąć, uciec»: Jedyny ratunek – wyśliznąć się z rąk tego gościa i dać nura w zarośla. B. Jasieński, Palę.
11. Dać sobie głowę, rękę, posp. łeb uciąć; dać się zabić; dać się porąbać, posiekać (w kawałki) za kogoś, za coś
a) «ręczyć za kogoś, za coś»
b) «być gotowym do największych poświęceń dla kogoś lub czegoś»: Ludzie lubią polskie produkty. Buczek wzruszył ramionami. – Teraz nagle lubią! A jeszcze sześć lat temu daliby się posiekać za wszystko, co z zagranicy! K. Boglar, Zobaczysz.
12. Dać ujście, upust czemuś «wyrazić coś, zwłaszcza silne uczucia, słowami lub uzewnętrznić to w jakiś sposób»: Nie wstydź się Magdusiu, wypłacz się, musisz dać ujście bólowi, my to rozumiemy. TV talk 2002. Nigdy bym nie przypuszczała, że w taki sposób da upust zazdrości i po prostu ją pobije. Roz tel 2003.
13. Dać za wygraną «zrezygnować z czegoś, pogodzić się z czymś, odstąpić od swoich zamiarów»: Doznałem pierwszej chwili zwątpienia. A gdyby tak zrezygnować? Dać za wygraną? Przezwyciężyłem słabość i znowu pracowałem dalej. S. Mrożek, Opowiadania II.
14. Dać z siebie wszystko «włożyć w jakąś czynność maksymalny wysiłek»: No co, paniczyku! Już prędzej nie możesz?! Już się zmęczyłeś? Dalej, pokaż, co możesz! Co, już? To taki z ciebie mężczyzna?... Daj z siebie wszystko! Pokaż, co umiesz! H. Grynberg, Życie.
15. Daj Boże; dałby Bóg «powiedzenia wyrażające życzenie, żeby coś się stało»: Ale daj Boże, aby wszyscy Polacy byli takimi obywatelami jak ona. A. Bobkowski, Szkice.
16. Komuś coś było (jest) dane «ktoś mógł (może) w czymś uczestniczyć, doświadczyć czegoś»: Ale nie było mu dane powrócić. Już ledwie tliło się w nim życie, kiedy żołnierze nieśli go do Moskwy. Tam umarł. B. Gomulicka, Pisarze.
17. Ktoś da, dałby sobie głowę, rękę, posp. łeb uciąć, że... «ktoś jest całkowicie pewny, że..., twierdzi z całą pewnością, że...»: Ktoś widział ich na Starówce obok studni Neptuna, ktoś inny dałby sobie rękę uciąć za to, że Weiser z Elką przesiadywali najczęściej na łące obok lotniska (...). P. Huelle, Weiser.
18. Nie dać czegoś poznać, znać po sobie «nie uzewnętrznić swoich przeżyć, nie zdradzić się ze swoimi uczuciami»: Nie dałem poznać po sobie, jak dalece niespodziane było dla mnie takie powitanie. R. Antoszewski, Kariera.
Buzi dać! zob. buzia 2.
Ciemno, choć w pysk daj zob. ciemno.
Coś daje komuś (wiele, dużo) do myślenia zob. myślenie 1.
Coś nie daje komuś spać zob. spać 1.
Dać coś ciepłą ręką, rączką zob. ciepły 4.
Dać coś hojną, szczodrą ręką zob. ręka 29.
Dać coś na wieczne nieoddanie zob. nieoddanie.
Dać coś w dobre, pewne ręce zob. ręka 13.
Dać czadu zob. czad 1.
Dać czemuś posłuch zob. posłuch.
Dać czemuś wiarę zob. wiara 2.
Dać dupy zob. dupa 1.
Dać gazu zob. gaz 1.
Dać głos zob. głos 2.
Dać głos (za kimś, za czymś, na kogoś, na coś) zob. głos 3.
Dać (jakąś sumę) na rękę zob. ręka 15.
Dać komuś bobu zob. bób.
Dać komuś broń do ręki zob. broń 1.
Dać komuś, co z nosa spadnie, skapnie zob. nos 4.
Dać (komuś) czapę zob. czapa 1.
Dać komuś kopa, kopniaka (w tyłek, w dupę) zob. kop 1.
Dać komuś po nosie zob. nos 5.
Dać komuś popęd zob. popęd.
Dać komuś prztyczka (w nos) zob. prztyczek 1.
Dać (komuś) rękę zob. ręka 14.
Dać komuś satysfakcję zob. satysfakcja.
Dać komuś szkołę zob. szkoła 1.
Dać komuś (święty) spokój zob. spokój 1.
Dać (komuś) w czapę zob. czapa 2.
Dać komuś wiarę zob. wiara 3.
Dać komuś w kość zob. kość 3.
Dać komuś wolną rękę zob. ręka 16.
Dać komuś wolność zob. wolność.
Dać komuś w skórę zob. skóra 2.
Dać komuś wycisk zob. wycisk 1.
Dać komuś życie zob. życie 7.
Dać komuś żyć zob. żyć 1.
Dać o sobie znać zob. znać 1.
Dać (o sobie) znak życia zob. znak 3.
Dać plamę zob. plama 2.
Dać sobie krwi (z serca, spod serca) utoczyć dla kogoś, dla czegoś, za coś zob. krew 35.
Dać (sobie) na wstrzymanie zob. wstrzymanie.
Dać sobie spokój z kimś, z czymś zob. spokój 2.
Dać (sobie) w gaz zob. gaz 2.
Dać sobie w żyłę zob. żyła 1.
Dać w łapę zob. łapa 1.
Dać wyraz czemuś zob. wyraz 1.
Dać znać zob. znać 2.
Dać życie za kogoś, za coś zob. życie 15.
Daj Boże (zdrowie) zob. Bóg 5.
Daj się wypchać (trocinami) zob. wypchać się.
Dawać pełną garścią, pełnymi garściami zob. pełny 2.
Dawać ucha czemuś zob. ucho 9.
Ktoś, coś nie daje komuś spokoju zob. spokój 4.
Nie dać komuś nawet zipnąć zob. zipnąć 2.
Nie dać komuś zmrużyć oka zob. oko 32.
Nie dać komuś żyć zob. żyć 3.
Nie dać sobie w kaszę dmuchać; nie dać się zjeść w kaszy zob. kasza 2.
Nie dać za coś, za kogoś złamanego grosza, trzech groszy zob. grosz 8.
Nie dać (złamanego) grosza zob. grosz 7.
Nie dawać znaku (znaków) życia zob. znak 6.

Słownik frazeologiczny . 2013.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Look at other dictionaries:

  • dawać — {{/stl 13}}{{stl 8}}cz. ndk Id, daję, daje, dawaćwaj {{/stl 8}}– dać {{/stl 13}}{{stl 8}}dk XIa, dam, da, dadzą, daj, dany {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} czynić kogoś właścicielem lub odbiorcą rzeczy, którą się… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać – dać — {{/stl 13}}{{stl 8}}{komuś} {{/stl 8}}dupy {{/stl 13}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 8}}wulg. {{/stl 8}}{{stl 7}} zwykle o kobiecie: oddawać się komuś, sypiać z kimś {{/stl 7}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}2. {{/stl… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać – dać folgę — {{/stl 13}}{{stl 8}}{sobie, czemuś} {{/stl 8}}{{stl 7}} dawać upust czemuś, pozwalać sobie na coś; pobłażać : {{/stl 7}}{{stl 10}}Dawać folgę żalowi, łzom. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać– dać posłuch — {{/stl 13}}{{stl 8}}{komuś, czemuś} {{/stl 8}}{{stl 7}} dawać się powodować czyimiś słowami, wierzyć czemuś bezkrytycznie : {{/stl 7}}{{stl 10}}Dawała posłuch podszeptom sąsiadki. Dać posłuch niesprawdzonym plotkom, propagandzie. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać– dać ucha — {{/stl 13}}{{stl 8}}{czemuś} {{/stl 8}}{{stl 7}} chętnie zgadzać się z czymś, wierzyć w coś; dawać posłuch czemuś : {{/stl 7}}{{stl 10}}Ktoś chętnie daje ucha pochlebstwom. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać – dać wiarę — {{/stl 13}}{{stl 8}}{komuś, czemuś} {{/stl 8}}{{stl 7}} wierzyć, uwierzyć komuś lub czemuś : {{/stl 7}}{{stl 10}}Dałbyś wiarę, że ta Kowalska to wysoko postawiona szycha? Nie będziemy dawać wiary czemuś tak nieprawdopodobnemu. Trudno dać wiarę… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać się — I – dać się {{/stl 13}}{{stl 33}} pozwalać się krzywdzić lub pokonywać; poddawać się, rezygnować {{/stl 33}}{{stl 20}} {{/stl 20}} {{stl 20}} {{/stl 20}}dawać się II {{/stl 13}}{{stl 8}}cz. nos ndk Id, daje się {{/stl 8}}– dać się {{/stl… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać – dać asumpt — {{/stl 13}}{{stl 8}}{do czegoś} {{/stl 8}}{{stl 7}} pobudzać, zachęcać do czegoś : {{/stl 7}}{{stl 10}}Projekt nowej ustawy dał asumpt do długiej dyskusji. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać – dać drapaka — {{/stl 13}}{{stl 8}}pot. {{/stl 8}}{{stl 7}} uciec, czmychnąć, dać nogę, drapnąć : {{/stl 7}}{{stl 10}}Ujrzawszy leśniczego, kłusownik dał drapaka. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • dawać – dać odpór — {{/stl 13}}{{stl 8}}{czemuś, komuś} {{/stl 8}}{{stl 7}} przeciwstawiać się : {{/stl 7}}{{stl 10}}Wszystkim tym fałszywym zarzutom trzeba dać odpór. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”